ایران، کشوری با اقلیم خشک و نیمهخشک است که میزان بارشهای آن یکسوم متوسط جهانی است؛ همین شرایط سبب شده وضعیت بارشی کشور در چند سال اخیر چندان مطلوب نباشد، از طرف دیگر بروز پدیده تغییر اقلیم مزید علت شده و سالهای کم بارشی یا خشکسالی را برای ایران رقم زده است.
امسال نیز سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) در حالی سومین ماه خود را نیز بهزودی پشت سرمی گذارد که میزان بارندگیها در کشور با وجود پیشبینی اولیه برای پربارشی با کمترین میزان به پایان رسید.
گزارش اخیر شرکت مدیریت منابع آب ایران بیانگر آن است که کشور با کاهش ۶ درصدی میزان بارشها از ابتدای مهر ماه امسال تا کنون نسبت مدت مشابه سال گذشته روبرو شده است.
کاهش ۲۷ درصدی بارشهای نسبت به دوره بلندمدت
بر این اساس از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸ آذرماه ۳۴.۲ میلیمتر بارش در کشور رخ داده است، در حالی که در دوره بلندمدت ۴۷.۲ میلیمتر بارش در این مدت داشتیم و این نشان از کاهش ۲۷ درصدی بارشهای امسال نسبت به دوره بلندمدت دارد.
بارشهای از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸ آذر ماه در مقایسه با همین بازه زمانی سال گذشته که میزان بارشها ۳۶.۵ میلیمتر بوده ۶ درصد کاهش را نشان میدهد.
استان چهارمحال و بختیاری با ۵۸ درصد کاهش، فارس با ۴۸ درصد، استانهای خراسان رضوی و زنجان با کاهش ۴۷ درصدی بیشترین کاهش بارشها را نسبت به سال آبی پارسال را دارند.
«فیروز قاسمزاده» سخنگوی صنعت آب در همین رابطه در گفتوگو با ایرنا، درباره ارزیابی از وضعیت بارشی کشور و اثر آن بر روی منابع آبی کشور و چگونگی تامین آب با اعلام اینکه میزان بارشها در پاییز امسال از میزان نرمال کمتر بوده است، گفت: پاییز امسال کمبارش است و میزان بارندگیها در این فصل حتی کمتر از نرمال خواهد بود.
وی با بیان اینکه میزان بارشها از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) برای برخی مناطق خوب و برای برخی مناطق نامناسب بوده است، تاکید کرد: در مجموع ۲۰۰ میلیون مترمکعب ورودی آب به مخازن سدهای حوضه آبریز کارون بزرگ، دز و کرخه با همین بارندگی اخیر داشتیم، ولی از آن جهت که در پاییندست یک آب به هنگامی در اختیار کشاورزی قرار گرفت، میزان ذخایر مخازن در این بخش بهبود یافت.
سخنگوی صنعت آب ادامه داد: در سایر مناطق کشور میزان بارندگیها مطلوب نبوده، به خصوص در استانهای تهران و البرز که چند سالی با خشکسالی مواجه بودیم و اکنون با کاهش ۳۰ درصدی بارشها در این ۲ استان مواجهایم.
وضعیت سدها در شرایط خوبی قرار ندارند
قاسمزاده خاطرنشان کرد: چند سال متوالی کاهش بارش در هیدرولوژی منطقه و آورد رودخانهها اثر داشته و بر همین اساس وضعیت سدها در شرایط خوبی قرار ندارند. اگر وضعیت بارش به سمت مدلهای وقایع حدی حرکت کند، ستاد فرماندهی سیل در وزارت نیرو فعال و بحثهای مربوط به سیل در نظر گرفته خواهد شد.
«حسین دهبان» کارشناس موسسه تحقیقات آب در باره علت کاهش بارشها گفته است: روند تصویرسازی مدلهای اقلیمی از وضعیت بارشی کشور نشان میدهد در آینده نهچندان دور بارشها بیشتر مناطق جنوبی ایران را متاثر میکند. مطالعات و تصویرسازی از وضعیت بارشی نشان میدهد مناطق جنوبی کشور متاثر از بارشهای با منشأ سودانی، در آینده نهچندان دور شاهد بارشهای بیشتری خواهد بود.
وی ادامه داد: از طرف دیگر مناطق شمال غرب و غرب کشور بهویژه حوضه آبریز دریاچه ارومیه، استانهای آذربایجان غربی و شرقی با کاهش بارش روبهرو خواهد شد. به همین نسبت در شمال غرب کشور در حوضههای آبریزی مثل ارس و دریاچه ارومیه و استانهای آذربایجان غربی و شرقی و هر پهنهای در غرب و شمال غرب کشور، کاهش بارش اتفاق خواهد افتاد.
این کارشناس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو خاطرنشان کرد: مهمترین عاملی که سبب شده شرایط آبوهوایی نهفقط در ایران بلکه در جهان به این صورت شود، تحولات اقلیمی است.
دهبان، مهمترین عامل بروز این شرایط را افزایش دمای کره زمین برشمرد و گفت: این امر سبب شده هر ساله رکورد افزایش دمای هوا نسبت به سال قبل شکسته شود. مهمترین علت این افزایش دما مربوط به اثر گازهای گلخانهای و فعالیتهای صنعتی است و زمانی که افزایش دما بهویژه در جو زمین اتفاق افتد، باعث میشود توازن انرژی در جو جابهجا شود.
وی خاطرنشان کرد: این بخش باقیمانده بهصورت یکلایه گلخانهای عمل کرده و موجب میشود افزایش دما بهصورت مستمر اتفاق بیفتد؛ امری که سبب شده در چند سال اخیر کاهش بارش در کشور داشته باشیم و این موضوع مختص به ایران هم نیست و برخی از کشورهای مجاور هم متاثر از آن هستند.
این کارشناس موسسه تحقیقات آب با بیان اینکه افزایش دما سبب آب شدن یخها در قطب شمال و جنوب شده است، بیان داشت: پیشتر جریانهای هوا از غرب به شرق بود، اما اکنون از سمت استوا به سمت قطبین اتفاق افتاده و میتواند دلیل تغییر جهت حرکت جریانهایی آب و هوایی به سمت ایران باشند.
