دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمیدانشگاه علوم پزشکی تهران با تایید اینکه زایمان طبیعی ممکن است به ابتلای خانمها به افتادگی رحم بینجامد برایمان توضیح میدهد که در چه شرایطی زایمان طبیعی باعث ابتلا به این بیماری میشود و در چه مواردی سزارین میتواند کمک کننده باشد.
زایمانهای سخت و افتادگی رحم
آنچه به طور معمول به عنوان افتادگی رحم از آن یاد میشود در واقع افتادگی مثانه است. البته این بدان معنا نیست که افتادگی رحم اتفاق نمیافتد، اما در بیشتر موارد افتادگی رحم با افتادگی مثانه همراه است.
دلیل عمده ابتلا به این بیماریها هم زایمانهای طبیعی است؛ در واقع در هر زایمان طبیعی حتی در شرایط ایدهال و در صورتی که نوزاد وزن مناسبی داشته باشد باز هم کمی افتادگی مثانه ایجاد میشود؛ با این حال اگر مشکلی ایجاد نکند نیازی به استفاده از روشهای درمانی نیست، اما گاهی ممکن است روند زایمان به گونهای باشد که فرد را به طور جدی در معرض افتادگی رحم و مثانه قرار دهد؛ تا جایی که باعث عوارض جدی شده و نیاز به اقدامات درمانی احساس شود. این موارد عبارتند از:
یک زایمان سخت
زایمانهای متعدد
تولد نوزاد درشت که البته در این شرایط اغلب مادر زایمان سختی را نیز تجربه خواهد کرد.
نشانهها را بشناسیم
رحم خانمهایی که زایمانهای متعدد یا سختی دارند، ممکن است در وضعیتی پایینتر از حد طبیعی قرار گرفته و عضلات رحم آنها شل شوند. این بیماری معمولا با افتادگی مثانه، انتهای روده بزرگ و پارگی دهانه رحم همراه است.
معمولا یکی از نشانههای آن احساس خروج توده بهویژه هنگام اجابت مزاج است. مشکلات ادراری و احساس فشار هنگام سرفه و خنده و حتی ریزش ادرار هنگام سرفه و خنده از دیگر مسائل این بیماران است. آنها همچنین از احساس سنگینی زیر دل، کمردرد، دردهای مبهم و احساس سنگینی در قسمت تحتانی شکم گلایه میکنند.
ورزش به زایمان کمک میکند.
اما پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که بالاخره چه باید کرد؟ آیا با این همه مزایایی که درباره زایمان طبیعی گفته میشود باید از آن صرفنظر کرد یا نه؟ واقعیت این است که همیشه و همواره یک زایمان طبیعی در شرایط خوب و مناسب بهترین گزینه برای مادر و نوزاد است، اما گاهی بنا بر برخی دلایل، روند زایمان طبیعی خوب پیش نمیرود و برای مادر یا جنین مشکلاتی را به دنبال دارد. در این شرایط متخصصان زنان و زایمان سزارین را توصیه میکنند. تنگی لگن مادر یا جنین خیلی درشت از جمله مواردی هستند که مشکلاتی را برای مادر و جنین به وجود میآورند.
در زایمانهای سخت و هنگامی که جنین خیلی درشت است مادر باید فشار زیادی را در مدت زمان بیشتری تحمل کند و همین امر او را مستعد ابتلا به افتادگی رحم میکند.
برای خانمهایی که اهل ورزش نیستند، چون عضلات لگنشان شل است این خطر به مراتب بیشتر است؛ بنابراین یکی از مهمترین راههای پیشگیری از افتادگی رحم ورزش کردن خانمها قبل و در حین بارداری است. ورزشهایی که با انقباضهای لگن و عضلات کمک کننده در هنگام زایمان، همراه هستند بسیار مفید است.، اما کلید راهکار دیگر نزد پزشکان است؛ متخصصان زنان و زایمان باید قبل از وضع حمل خانم با بررسی دقیق وضعیت جنین و مادر برای نوع زایمان برنامهریزی درستی داشته باشند و در صورت لزوم سزارین را توصیه کنند.
از جراحی تا حلقههای پلاستیکی
تشخیص قطعی این بیماری تنها بعد از معاینه توسط متخصص امکانپذیر است و درمان اصلی افتادگی رحم، جراحی است. اگر خانمی از مشکلات ناشی از افتادگی رحم شکایت دارد، در بیشتر موارد پزشک جراحی را توصیه میکند، اما در برخی از بیماران هم ممکن است بتوان با فیزیوتراپی و دارو مشکلات ادراری را درمان کرد.
در بیمارانی که جوان هستند از جراحی ترمیمی استفاده میشود. در این جراحی مثانه بیمار بالا کشیده شده و رحم هم تا حدی به جای اصلی خود برگردانده میشود.
در افراد بالای ۵۰ سال هم اگر افتادگی رحم و مثانه شدید باشد اغلب توصیه میشود رحم به طور کامل برداشته شود و افتادگی مثانه نیز طی یک جراحی ترمیم میشود.
در صورتی که بیمار علاوه بر افتادگی رحم دچار بیماریهای دیگری مانند فشارخون، دیابت و … باشد و نتوان برایش از روش جراحی استفاده کرد با کمک حقههای پلاستیکی گرد میتوان تا حدودی رحم را بالا نگه داشت.
سن و سال نمیشناسد
افتادگی رحم و مثانه سن و سال ندارد؛ هر خانمیکه تجربه زایمان طبیعی سخت داشته حتی یک زن جوان هم ممکن است به این عارضه مبتلا شود؛ با این حال این مشکل بیشتر در خانمهایی با سن بیش از ۳۰ سال مشاهده میشود چرا که خانمها اغلب در سنین بالاتر زایمانهای بیشتری داشتهاند. گفتنی است افتادگی رحم در افرادی که بیش از دو زایمان داشتهاند شایعتر است.
البته در سالهای اخیر، چون خانوادهها ترجیح میدهند یک یا دو بچه داشته باشند و تعداد زایمانهای یک خانم کمتر شده است بنابراین شاهد کاهش مبتلایان به افتادگی رحم هستیم.
به طور کلی این بیماری بین خانمهای ۴۰ تا ۵۰ سال که بیش از چهار تا پنج زایمان طبیعی را تجربه کردهاند بسیار شایع است.
نشانهها و عوارض افتادگی رحم درخانمهایی که زایمانهای متعددی را تجربه کردهاند بعد از یائسگی بارزتر میشود چرا که در این دوران ترشح هورمونهای زنانه در بدن فرد کمتر میشود و عضلات هم کمی شلتر شده و استحکام خود را از دست میدهند؛ بنابراین فرد بیشتر نشانههای افتادگی رحم را احساس خواهد کرد.
